Kamulaştırma Kararının İptali;
- Kamulaştırma karşılığı olan bedelin ödenmemesi,
- Kamulaştırmaya dayanak olan işlemin hukuka aykırı olmasıdır.
Cumhurbaşkanlığı tarafından alınan kamulaştırma kararına karşı, kamulaştırma kararının iptali davası Danıştay’da açılır. Diğer idarelerin almış olduğu kamulaştırma kararlarına karşı görevli ve yetkili olan mahkeme taşınmazın bulunduğu yerdeki idare mahkemeleridir.
Kamulaştırma Kararının İptali
Konu Başlıkları
Kamulaştırma kararına konu edilen taşınmazın maliki ya da malikleri kamulaştırma iptal davasını açma hakkına sahiptir. Taşınmazda elbirliği mülkiyeti ya da paylı mülkiyet varsa; paydaşların her birinin de tek başına dava açma hakkı vardır . Açılan kamulaştırma iptal davasının sonuçları, dava açmayan kişileri etkilemez.
Kamulaştırma Kararının İptal Davası
Kamulaştırma işlemi bir idari işlem niteliğindedir. İdari işlemlerin iptali için açılan davalar da dolayısıyla idari mahkemelerde görülür. Anayasa’nın 125. maddesinde düzenlenene göre, idarenin yapacağı tüm işlemlere karşı yargı yolunun açık olduğu ifade edilmiştir. Kamulaştırma Kanunu’nun 10. Maddesinde belirtildiği üzere öngörülen süre içerisinde, tebligat ya da ilan tarihinden itibaren kamulaştırma işlemine idari yargıda iptal ya da adli yargıda maddi hatalara karşı düzeltim davası açılabilir.
Dolayısıyla kamulaştırma yapacak kurumun, kamulaştırmanın iptalini gerektirecek idari bir işleminin olmaması gerekir. Örneğin kamulaştırmayı yapan kurumun kamulaştırma yetkisinin olmaması ya da kamulaştırma işleminin yapılmasında hiçbir şekilde kamu yararının bulunmaması gibi sebepler, yapılan işlemin iptal edilmesine sebep olabilecektir. Taşınmaz sahibi, kamulaştırma işleminin kendisine tebliğ edilmesinden itibaren yani kurum tarafından açılacak olan kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil davası kapsamında, kendisine asliye hukuk mahkemesi tarafından yapılacak tebligat tarihinden itibaren otuz gün içerisinde iptal davası açabilir. Düzenlenen otuz günlük süre hak düşürücü bir süredir. Dolayısıyla bu süre geçtikten sonra iptal davası açılamaz.
Taşınmaz sahibi tarafından, yapılan kamulaştırma işlemine karşı bir iptal davası açıldığında, bu davayla ilgili bir karar verilene kadar, hakim bedel tespiti ve tescil davası hakkında bir şey yapmaz ve iptal davasının sonuçlanmasını bekler.
Kamulaştırma Nedir?
Kamulaştırma, idare tarafından kamu yararının gerektirdiği durumlarda, kişilerin özel mülkiyetinde bulunan taşınmazın tamamının ya da bir kısmının taşınmaz sahibinin rızası olmaksızın satın alınmasıdır. Kişiler özel mülkiyetinde bulunan taşınmazı kamulaştırma işlemine karşı idari yargıda iptal davası açabilmektedir.
Kamulaştırmanın bazı şartları mevcuttur. Bunlar;
• Kamulaştırma sadece yetkili idare eliyle yapılır.
• Kamulaştırmaya zorunluluk oluşturan bir kamu yararı bulunmalıdır.
• Kamulaştırma işleminin konusu özel mülkiyete konu olan taşınmaz bir maldır.
• Kamulaştırılan bir taşınmazın bedeli peşin ödenir.
• Kamulaştırmanın nasıl yapılacağı kanundaki esaslara göre belirlenir.
Kamulaştırma işleminin aşamaları şu şekildedir;
- Aşama: Kamulaştırma işlemi bedeli için ödenek ayrılmalı.
- Aşama: Kamu yararı kararı ve bu kararın onayı alınır. Kamu yararı kararı olmadan yapılan bir kamulaştırma işlemi şekil bakımından hukuka aykırı bir nitelik taşımaktadır. Kamu yararı kararı alan merciin yetkili olmaması veya gereken toplantı ve karar için yeter sayılarına uyulmamış olması da işleminin sakatlığı sonucu doğuracak ve bu nedenle kamulaştırmanın iptali yoluna gidilebilecektir.
- Aşama: İdare kamulaştırma işlemi yapılacak olan taşınmazı belirler.
- Aşama: İdare tarafından kamulaştırma işlemi için karar alınır. Karar, taşınmazın kayıtlı olduğu tapu siciline şerh edilir. Yapılan bu şerh 3. Kişileri bilgilendirme amacını taşır ve bu taşınmazın satışına engel değildir. Yapılan şerh tarihinden itibaren altı ay içerisinde kamulaştırma bedelinin tespiti ve taşınmazın idare adına tescili istemiyle dava açıldığına dair belge tapu idaresine sunulmadığı takdirde, bu şerh tapu sicilinden tapu idaresi tarafından resen silinir.
- Aşama: İdarenin satın alma aşaması:
- Satın alma talebinin olumlu sonuçlanması durumunda, tapuya resen tescil ya da terkinden sonra kamulaştırma bedeli hak sahibi ya da sahiplerine ödenir.
- Satın alma talebinin olumsuz sonuçlanması durumunda, idare asliye hukuk mahkemesinde dava açabilir.
Kamulaştırma Kararına Karşı Açılabilecek Davalar
Kamulaştırma kararı ile alakalı, kamulaştırmayı yapan idarenin açmakla zorunlu tutulduğu davalar olduğu gibi, kamulaştırmaya konu edilen taşınmaz maliklerinin de konunun gereklerine göre açabilecekleri birtakım dava türleri vardır.
Buna göre, taşınmaz maliklerinin, kamulaştırma kararına karşı açabilecekleri davalar;
- Verilen kamulaştırma kararının iptali davası,
- Maddi düzeltim davası,
Kamulaştırma işlemini yapan kurum, taşınmaz sahibine karşı kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil davasını açtıktan sonra, mahkeme davalı konumunda olan taşınmaz sahibine ilgili tebligatı yapar. Mahkemece yapılan bu tebligatta, kamulaştırılan taşınmazla ilgili kamulaştırma yapan kurumun kıymet takdiri tutanakları yer almaktadır. Tebligatta yer alan kıymet takdiri tutanakları, kamulaştırılan taşınmazın bütün niteliklerini kapsamaktadır. Bazı durumlarda tebliğ edilen belgelerde bazı maddi hatalar yapılmış olabilmektedir. Bu durunda taşınmaz sahibi, maddi düzeltim davası açarak, kendisine tebliğ edilen kıymet takdiri tutanağındaki eksiklik veya yanlışlıkların giderilmesini asliye hukuk mahkemesinden talep eder. Maddi düzeltim davası, kişi tarafından otuz günlük hak düşürücü süre içinde açılmalıdır
- Geri alım davası,
Kamulaştırma işleminde mal sahibinin geri alma hakkı kamulaştırma kanunu’nun 23. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre kamulaştırma işleminin bedelinin kesinleştiği tarihten itibaren, beş yıl içinde kamulaştırılan alanda idare tarafından kamulaştırma ya da devir amacına uygun hiçbir işlem ve tesisat yapılmaz ya da kamu yararına yönelik bir ihtiyaca tahsis edilmeyerek taşınmaz mal olduğu gibi bırakılırsa, mal sahibi ya da mal sahibinin mirasçıları taşınmaz malı geri isteyebilir.
- Artan kısmın kamulaştırılması davası,
Kısmi kamulaştırma işlemine konu taşınmazın artan kısmı kullanılmaya elverişli durunda değil ise, taşınmaz sahibi kamulaştırma kararının tebliğ edildiği tarihten itibaren otuz gün içerisinde, kamulaştırma işlemini yapan kuruma başvurarak kalan kısmın da kamulaştırılmasını talep edebilir.
Kamulaştırma Kararının İptal Davası Ne Kadar Sürede Açılabilir
İdare ve malikin kamulaştırma işleminde bedel konusunda anlaşmaya varamaması sonucu, malik tarafından kamulaştırma kararına karşı idari yargıda iptal davası açılabilmesi için, öncelikle kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil talebiyle idare tarafından asliye hukuk mahkemesinde dava açılmış olması gerekmektedir. Bedel tespiti ve tescili davasına ilişkin mahkeme tarafından taşınmaz malikine yapılacak tebligat tarihinden itibaren otuz gün içinde, malik, kamulaştırma işleminde verilen kararının iptali talebiyle idari yargıda dava açabilir. Kanunda düzenlenen otuz günlük dava açma süresi, hak düşürücü süre niteliğindedir. Dolayısıyla bu süreden sonra kamulaştırma kararının iptali talebiyle dava yoluna başvurulması mümkün değildir.
Malikin idari yargıda açtığı iptal davasında yürütmenin durdurulması kararı verilmesi halinde, bu karar bahsi geçen kamulaştırma bedelinin tespiti davası ve tescil davasının görüldüğü asliye hukuk mahkemesine bildirilir. İlgili bildirimin sonrasında asliye hukuk mahkemesi tarafından, idare mahkemesindeki kamulaştırma kararının iptali davası bekletici mesele yapılacaktır. Bu durumda, bedel tespiti ve tescil davasındaki hâkim, iptal davası hakkında idare mahkemesi tarafından karar verilene kadar dava kapsamında hiçbir işlem yapamayacak, iptal davasından verilecek olan karara göre hareket edecektir. İdari yargıdaki iptal davası neticesinde, kamulaştırma işlemi iptal edilirse asliye hukuk mahkemesi, idarenin bedel tespiti ve taşınmazın idare adına tescil talebini reddedecektir.
