Yıllık izin ücreti hesaplamaları kanunlar ile belirlenen kurallara göre yapılmaktadır. Yıllık izin, bir iş yerinde işe başladığı günden itibaren en az bir yıl çalışmış olan işçilere tanınmış olan bir haktır. Bu hak kaynağını anayasadan almaktadır ve bir dinlenme hakkıdır.
Yıllık izin, bir işyerindeki çalışanın, çalışmasına karşılık olarak hak etmiş olduğu izin hakkı olarak da tanımlanabilmektedir.
Yoğun işlerde çalışmakta olan kişiler için, yıllık izinler yani dinlenme süreleri son derece önemli olmaktadır.
İşverenin, çalışanını izin hakkı tanımadan kesintisiz bir şekilde çalıştırması hukuka aykırı bir durum oluşturmaktadır. Yıllık ücret, belirlenmesi çalışanın inisiyatifine bırakılmış olan bir izin türü değildir. Yıllık izin hususunda işverenin onayı ve önerisi gerekmektedir.
Yıllık İzin Ücreti Nedir?
Konu Başlıkları
Yıllık izin ücreti, bir iş yerinde işe başladığı günden itibaren en az bir yıl çalışmış olan işçilere tanınan yıllık izin hakkını kullanmaları süresince ödenen bir ücrettir. Yıllık izin ücreti, işçinin izne çıkmasından önce işveren tarafından peşin bir şekilde ödenmek zorundadır. Bu hususta amaçlanan, yani yıllık izin ücretinin, izinden önce ve peşin bir şekilde ödenmesinin sebebi işçinin maddi bir kayıp yaşamadan yıllık iznini tamamlayabilmesidir.
Türkiye’de işçilere tanınmış olan yıllık izin hakkı Anayasa’da ve İş Hukuku mevzuatında güvence altına alınmış olan bir haktır.
İşçinin, iş sözleşmesinin geçerli olduğu süreçte kullanmamış olduğu yıllık izin günlerinin karşılığında ücret talep etme hakkı yoktur. Eş değişle işveren, işçisine yıllık izin kullanmaması karşılığında ücret veremez. Bunun sebebi yani bu hakla amaçlanan ise, işçiye tanınan bu hakkın izin sürelerine karşılık gelen ücretin ödenmesi değil, işçilerin iş yerinden ve yoğun çalışma temposundan uzakta dinlenmesini sağlamaktır.
İşçiye tanınan yıllık izin ve ödenen yıllık izin ücreti, İş Kanunu ve Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği ve diğer kanunlarda da özel olarak düzenlenmiş bulunmaktadır.
Yıllık İzin Ücreti Hesaplama
Yıllık izin ücreti hesaplama, işçinin en son aldığı bir günlük brüt ücretin, yıllık izin süresi ile çarpılması sonucunda bulunur. Örnek vermek gerekirse, on sekiz aylık çalışma süresi bulunan bir işçi olsun ve bu işçinin günlük brüt ücreti 800 Türk Lirası olsun. İş kanununda belirtildiği üzere bir iş yerinde on sekiz ay boyunca çalışan bir işçinin kıdemi iki yılı doldurmadığından dolayı için bir yıl olarak kabul edilecektir. Bu sebeple işçinin izin süresi on dört gün olarak belirlenir. Üç yıllık çalışmaya karşılık gelen yıllık izin süresi on dört gün olduğundan dolayı 14 x 800 = 11.200 TL yıllık izin ücreti ödemesi işçi tarafa yapılmalıdır.
Yıllık izin ücreti, yıllık izne hak kazanmış olan işçilerin yıllık izin süreleri kadar günlük brüt ücretlerinin işveren tarafından işçilerin hesabına ödenmesidir. İşveren, yıllık izne ayrılacak olan işçinin yıllık izin ücretini, yıllık izin öncesinde peşin ve avans olacak şekilde ödemek durumundadır; eş değişle işçi yıllık izne çıkmadan önce yıllık izin ücretini işverenden tarafından almalıdır.
Yıllık izin ücreti üzerinden damga vergisi, gelir vergisi ve SGK kesintileri yapılır. Bu kesintilerin yapılmasının ardından işçiye ödenecek olan yıllık izin ücret ödenir.
Yıllık İzin Süreleri
Yıllık izin ücreti hesaplama, kural olarak işçinin çalışmış olduğu süre ve temel olarak aldığı ücretler göz önünde tutularak yapılmaktadır.
- İşçinin bir yıldan beş yıla kadar çalışmasının karşılığı olarak on dört gün,
- Beş yıldan fazla olmakla beraber on beş yıldan az olan çalışmasının karşılığı olarak yirmi gün
- On beş yıl ve daha fazla çalışmasının karşılığı olarak ise yirmi altı gün yıllık izin süresi uygulanmaktadır.
Bu kuralların istisnaları da mevcuttur. Örnek olarak on sekiz ve daha küçük yaşta olan işçiler ile elli ve daha yukarı yaşta olan işçiler açısından verilecek olan yıllık izin süresi yirmi günden az olamaz. Ek olarak yıllık izin süreleri, bireysel olarak yapılan iş sözleşmeleri ya da toplu olarak yapılan iş sözleşmeleri ile işçinin lehine olacak şekilde arttırılabilir. Eş değişle sözleşmede kanunda düzenlenmiş olandan farklı bir düzenleme mevcutsa, sözleşmede yapılan bu düzenleme işçinin lehine ise, sözleşmedeki hükümler uygulanır.
Yıllık Ücretli İzne Hak Kazanma Şartları Nelerdir?
İş Kanunu’nun 53. maddesinde belirtildiği üzere işçinin yıllık izin ücretine hak kazanabilmesi için işyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de dahil olmak üzere, o iş yerinde en az bir yıl çalışmış olması gerekir. İş Kanunu’nda düzenlenmiş olan bu bir yıllık süre işçinin işe başlama tarihinden itibaren işlemeye başlar.
Taraflar arasında hazırlanan iş sözleşmesinin belirli süreli olmasının yıllık izin ücretine hak kazanabilme açısından bir önemi bulunmamaktadır. Taraflarca imzalanan iş sözleşmesi ister belirli süreli olsun ister belirsiz süreli olsun şartlar oluştuğu takdirde işçi yıllık izin ücretini hak eder.
Yıllık ücretli izne hak kazanmak için gerekli sürenin hesabı yapılırken işçilerin, aynı işverenin bir ya da çeşitli işyerlerinde çalıştıkları süreler birleştirilerek dikkate alınır.
Yıllık izin ücretini hak kazanabilmenin bir diğer koşulu ise İş Kanunu kapsamında düzenlenen işyerleri ve işçiler açısından geçerli olmasıdır. Niteliklerinden kaynaklı olarak bir yıldan az süren mevsimlik ya da kampanya işlerinde çalışanlar için yıllık ücretli izne ilişkin hükümler uygulanma alanı bulmaz.
Yıllık İzin Ücret Hesaplama
Yıllık izin ücret hesaplama hakkındaki düzenlemeler İş Kanunu’nda bulunmaktadır
Yıllık ücretli izin ücretini hesaplayabilmek için öncelik olarak İşçinin yıllık ücretli izin süresinin bilinmesi gerekir. İş Kanunu’ndaki düzenlemeye göre yıllık ücretli izin süreleri işçinin işyerindeki kıdemine göre hesaplanmaktadır. Yıllık izin süreleri işçi ile işveren arasında yapılan bireysel iş sözleşmesi ve toplu iş sözleşmesi ile artırılabilir. Nitekim İş Kanunu’ndaki düzenlemelere dayanarak işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi,
- Bir yıl ile beş yıl hizmet süresi olanlar on dört günden;
- Beş yıldan fazla on beş yıldan ise az hizmet süresi olanlara yirmi dört günden,
- On beş yıl ve daha fazla hizmet süresi olan işçilere yirmi altı günden az olamaz.
Yeraltında çalışmakta olan işçilerin yıllık izin süreleri dörder gün artırılarak hesaplanmaktadır. 18 yaş ve altı, 50 yaş ve üstü yaştaki işçilere ise verilen yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz.
Yıllık izin ücretinin hesaplamak için işçinin yıllık ücretli izin süresi ile işçinin en son aldığı günlük brüt ücreti çarpılır. Bulunan bu sonuçtan damga vergisi, gelir vergisi ve SGK payları kesilir.
Yıllık İzin Ücreti Davası
Yıllık izin ücreti davası, işçinin yıllık izin hakkını gereken şekilde kullanamaması ya da bu yıllık izin ücreti hakkının işveren tarafından tam olarak karşılanamaması gibi durumlarda işçi tarafından açılabilecek olan bir davadır. Esas olarak yıllık izin ücreti davası bir çeşit işçi alacağı davasıdır.
Yıllık izin ücreti davasında davacı olan taraf yıllık izin ücretine hak kazanmış olan işçidir. Davalı taraf ise işveren yani yıllık izin ücretini ödeme yükümlülüğü olan kişidir.
İşçiye yıllık izinlerinin kullandırılmış olduğuna ilişkin ispat yükü işverende olmaktadır. İşveren bu hususu yani yıllık izinlerin kullanılmış olduğunu imzalı izin defteri ya da eşdeğer bir belge ile kanıtlayabilmektedir. Ek olarak, ücretli yıllık izin ve yıllık izin ücretine ilişkin talepleri içeren davalarda somut olayın gerektirdiği şartlara göre her türlü işyerindeki kayıtlar, muhasebeden ve sigortadan alınan kayıtlar, işyeri giriş ve çıkış kayıtları, bordrolar, bankalardaki kayıtlar, hesap dökümleri ve ilgili dekontlar, bilirkişilerden istenen raporlar ve tanıkların beyanları gibi birçok farklı delil ileri sürülebilmektedir.
Yıllık İzin Ücretinde Zamanaşımı
Yıllık izin ücretinde zamanaşımı süresi 4857 sayılı İş Kanunu’nda düzenlenmiştir. Buna göre zamanaşımı süresi beş yıldır. Bu husus ek olarak 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ve 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nda da düzenlenmiştir. Yıllık izin ücretinde alacaklar, iş sözleşmesinin feshedilmesinden itibaren beş yıllık zamanaşımı süresi içinde talep edilebilmektedir. Bahsedilen bu beş yıllık süre hak düşürücü bir süre değildir. Eş değişle beş yıllık sürenin aşılması neticesinde işveren tarafından zamanaşımı definde bulunulmaz ise zamanaşımı işlemez. Bu beş yıllık husus mahkeme tarafından re’sen yani kendiliğinden de dikkate alınmamaktadır.
Bu hususta belirtilmesi gereken bir nokta daha vardır. Mevzuat değişiklikleri ve Yargıtay’ın ilgili dairelerinin görüşleri neticesinde geçmişe dönük olarak bir belirleme yapılması gerekecek ise;
- 01.07.2012 tarihinden daha önceki bir tarihte iş sözleşmesinin feshedilmiş olması halinde beş yıl,
- 01.07.2012 ile 25.10.2017 tarihleri arasında iş sözleşmesinin feshedilmiş olması halinde on yıl,
- 25.10.2017 tarihinden sonraki bir tarihte iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde ise beş yıllık bir zamanaşımı süresi uygulanacaktır.
Yıllık İzin Ücreti Alacak Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Yıllık izin ücreti alacak davasında görevli ve yetkili mahkeme olan mahkemeler ilgili kanunlarda düzenlenmiştir. Buna göre yıllık izin ücreti alacak davasında görevli olan mahkeme, özel mahkemeler arasında yer alan İş Mahkemeleridir. İş Mahkemelerinin mevcut olmadığı yerlerde Asliye Hukuk Mahkemesi, yıllık izin ücreti alacak davasına İş Mahkemesi sıfatı ile bakar.
Yıllık izin ücreti davasında yetkili olan mahkeme, 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nda düzenlendiği üzere;
- Davalı gerçek kişi ya da tüzel kişi olan işverenin, davanın açılış tarihindeki yerleşim yerinde bulunan İş Mahkemesi yetkili mahkeme olarak görev yapar. İş mahkemesi bulunmuyor ise Asliye Hukuk Mahkemesidir.
- İşin ya da işlemin yapıldığı yerde bulunan İş Mahkemesi yetkili mahkeme olarak görev yapmaktadır. İş mahkemesi bulunmuyorsa Asliye Hukuk Mahkemesidir.
- İşveren sayının birden fazla olması halinde ise işverenlerden birisinin yerleşim yerinde bulunan İş Mahkemesi yetkili mahkeme olarak davaya bakmaktadır. İş Mahkemesi bulunmuyorsa Asliye Hukuk Mahkemesi, İş Mahkemesi sıfatı ile davaya bakar.
Yıllık İzin Ücreti Nasıl Hesaplanır?
Yıllık izin ücretinin hesaplanabilmesi açısından öncelikli olarak işçinin yıllık ücretli izin süresinin bilinmesi gerekmektedir. İş Kanunu’nda düzenlenen ilgili maddeye göre yıllık ücretli izin işçinin iş yerindeki kıdemine bağlı olarak hesaplanmaktadır.
İş kanununda düzenlenen maddeye göre işçilere verilecek olan yıllık ücretli izin süreleri;
- Çalışma süresi bir yıl ile beş yıl arasında olan kişilere on dört günden,
- Çalışma süreleri beş yıldan fazla fakat on beş yıldan az olan işçilere yirmi dört günden,
- Çalışma süresi on beş yıl ve daha fazla olan işçilere yirmi altı günden az yıllık izin süresi verilemez.
Yıllık izin süreleri işçi ve işveren arasında yapılan iş sözleşmeleri ya da toplu iş sözleşmeleri ile arttırılabilmektedir.
Yıllık izin ücreti işçinin en son almış olduğu brüt ücret esas alınarak hesaplanmaktadır. İşçinin en son almış olduğu brüt ücret günlere bölünür ve kaç günlük yıllık izin hakkı var ise o gün sayısı ile çarpılarak bulunmaktadır. Bulunan bu ücret üzerinden çeşitli vergiler ve SGK payı kesilir.
14 Günlük Yıllık İzin Ücreti Ne Kadar?
On dört günlük yıllık izin ücretini genel hesap yöntemi ile bulabiliriz. Bu hesap yöntemine göre işçinin en son almış olduğu brüt ücret günlere bölünür ve kaç günlük yıllık izin hakkı bulunuyor ise o rakamla çarpılarak bulunur. Yıllık izin ücreti hesaplaması işçinin en son almış olduğu brüt ücret üzerinden hesaplanmaktadır.
Örnek vererek bu yöntemi somutlaştırmak gerekirse;
Brüt maaşı 12.000 TL olan ve 30 yaşında bulunan bir işinin yıllık izin ücretini hesaplamak istersek, 12.000 TL 30’a bölünerek günlük brüt ücreti bulunur ve bu bulunan değer 14 ile çarpılır.
12.000/30=400 TL günlük brüt ücrettir. 400×14=5.600 TL bulunur. 5.600 TL’den vergilerin ve SGK payının kesilmesi ile yıllık izin ücreti bulunur.
Kullanılmayan Yıllık İzin Ücreti Nasıl Hesaplanır?
Kullanılmayan izin ücreti, işçinin en son almış olduğu brüt ücreti üzerinden hesaplanır. En son aldığı brüt ücret 30’a bölünerek günlük brüt ücret bulunur. Bulunan bu günlük brüt ücret ile işçi tarafından kullanılmayan yıllık izin gün sayısı ile çarpılır ve sonuç bulunur. Bulunan ücret üzerinden damga vergisi ve gelir vergisi ek olarak da SGK payı kesilir.
Örnek ile somutlaştırmak gerekirse
Brüt ücreti 15.000 TL olan ve 30 yaşında bulunan bir işçi 3 günlük yıllık izin hakkını kullanmamış olsun. Bu durumda 15.000 TL’yi 30’a bölerek günlük brüt ücretini buluruz. Bu bulduğumuz brüt ücreti 3 ile çarparak, işçi tarafından kullanılmayan yıllık izin ücretini buluruz.
15.000/30= 500 TL günlük brüt ücrettir. 500×3=1500 TL kullanılmayan yıllık izin ücretidir.
Yıllık İzin Ücreti Bordroda Nasıl Gösterilir?
İşçinin yıllık izin ücreti, puantajında yer alan ek kazanç kısmına eklenerek hesaplanabilmektedir. Bu şekilde bordro hesaplaması yapılabilir. İşlem hesaplaması yapılırken yıllık izin ücreti, ek kazanç karşılığı olarak gün olarak belirtilmektedir ve ilgi olan alana eklenmektedir.
Bordro, her ay işveren tarafından düzenlenen ve işçiye ödenmiş olan tüm ücretlerin, bu ücretlerdeki kesinti ve vergilerin yer aldığı belgedir. Geçerlilik şartı olarak işçinin imzasının bulunması gerekmektedir. İşçinin imzasını taşıyan bordrolar sahteliği ispat edilinceye kadar kesin delil niteliği taşır. Bordronun işçi tarafından imzalanması zorunlu değildir. İmzalı olmayan bordrolar banka kanalları yolu ile ispatlanması neticesinde geçerli olabilir. Banka kanalları ile ispatlanamaması neticesinde ise aksinin tanık beyanları ile de ispatlanabilmektedir.
11 Ay Çalışanın Yıllık İzin Hakkı
11 ay çalışanın yıllık izin hakkı bulunmamaktadır. İş Kanunu’nun 53. maddesinde açıkça belirtildiği üzere, yıllık izin hakkı, işyerinde işe başladığı günden itibaren en az bir yılı tamamlamış olan işçilere tanınmış olan bir haktır. Maddede geçen bir yılın içerisine deneme süresi de dahil edilmektedir.
Bir yıldan az süren mevsimlik ya da kampanya işlerinde çalışan işçilere yıllık ücretli izinlere ilişkin olan hükümler uygulanmaz.
İşçi yıllık ücretli izin hakkından vazgeçemez.
Yıllık izin süreleri işçi ve işveren arasında yapılmış olan iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri aracılığı ile artırılabilmektedir.
