Çocuğa bakacak kimse olmadığında tazminat alınıp alınamayacağı, özellikle çalışan ebeveynler için büyük önem taşır. İzmir Boşanma Avukatı Merve Kolman olarak, bu yazıda “Çocuğa bakacak kimse yok tazminat alabilir miyim?” sorusunu detaylı şekilde ele alacağız. Çocuk bakımının zorluklarını ve yasal haklarınızı bilmenin, tazminat talep etme sürecinizi nasıl kolaylaştıracağını açıklayacağız. Çocuğa bakacak kimse olmadığında tazminat talep etmenin yöntemlerini, hukuki süreçleri ve dikkat edilmesi gereken noktaları ele alacağız
Kıdem tazminatı nitelik itibarıyla işçiye işveren tarafından verilen toplu paradır. İşçinin çalışma hayatı süresince yaşadığı yıpranmaların karşılığı olarak ifade edilebilir. Yargıtay kararlarında, iş hayatı boyunca işverene sağladığı katkıların karşılığı olarak da tanımlanmaktadır. İş sözleşmesinin belirli nedenlere sona ermesi durumunda kıdem tazminatı gündeme gelir. Kıdem tazminatı alınabilecek haller düzenlenirken kadınların analık sebebiyle bu tazminatı almalarına ilişkin bir düzenleme yapılmamıştır. Kadın işçiler, çocukları ile çalışma hayatlarını dengeli bir biçimde yürütme konusunda zorluk yaşayabilmektedir. Bu durumlar için verilen yasal izin süreleri yetersiz kaldığında kişiler, işi bırakma raddesine gelebilmektedir.
Çocuğa Bakacak Kimse Yok Tazminat Alabilir Miyim?
Konu Başlıkları
Çocuğa bakacak kimsenin bulunmaması halinde akıllara kıdem tazminatı gelmektedir. Kıdem tazminatına hak kazanılabilmesi için İş Kanunu’nda birtakım şartlar düzenleme altına alınmıştır. Kıdem tazminatına hak kazanma şartları,
- İş Kanunu kapsamında yer alan iş sözleşmesinin bulunması,
- Çalışılan iş yerinde bir yıl çalışılmış olması,
- İş sözleşmesinin belirli nedenlerle sona ermiş bulunması olarak belirtilebilir. Bahsedildiği üzere kıdem tazminatı, iş sözleşmesinin ancak belirli hallerde sona ermesi durumunda gündeme gelmektedir. Bu haller,
- Haklı nedenle fesih; sağlık, ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık, zorlayıcı nedenler,
- Emekli aylığına hak kazanma veya yaşı bekleme,
- İşçinin ölümü,
- Evlenme,
- Muvazzaf askerlik,
- İşverenin haksız feshi, Olarak düzenlenmiştir.
Anayasa’da devlete anne ve çocuğu koruma yükümü yüklenmiştir. Aynı şekilde kişinin yaş ve cinsiyetine uygun olmayan işlerde çalıştırılması yasaklanmıştır. Böylece çocuklar ve kadınlar yasalar ile koruma altına alınmıştır. İş Kanunu’nda da anneyi koruyucu hükümler bulunmaktadır. Hamile veya doğum yapan kadına analık izin verilmesi bu düzenlemelerden biridir. Aynı şekilde emzirme izni ve doğum sonrası ücretsiz izin de bu düzenlemeler arasında yer alır. Ayrıca annelerin veya babaların çocukları ile ilgilenebilmesi için doğum sonrasında haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin alma hakkı bulunmaktadır. İşverenlere emzirme odası, kreş ve yurt açma yükümlülüğü de yüklenerek annelere imkanlar tanınmıştır. Her ne kadar iş hayatında anneyi koruyucu hükümler yer alsa da analığa bağlı fesih haklı neden olarak kabul edilmemiştir. Dolayısıyla çocuğuna bakacak kimsesi olmayan kadının işten ayrılması, haklı neden olarak kabul edilmemektedir. Böylece zor koşulda olan ebeveynlere, kıdem tazminatından vazgeçmek ve zor koşullarda çalışmak arasında seçim sunulmuş olmaktadır.
Çocuğa Bakmak İçin İşten Ayrılma
Çocuğa bakmak için işten ayrılma, çoğunlukla kadın işçilerin iş hayatında gündeme gelmektedir. Kadınlar, toplumumuzun tarihsel sürecinde de yer aldığı üzere evlilik kurumunda daha büyük sorumluluklar yüklenmektedir. Bunlardan biri de çocukla ilgilenme ihtiyacıdır. Çalışan kadınlar açısından aile birliği sorumlulukları ile çalışma hayatı, çocuklar söz konusu olduğunda çıkmaza girebilmektedir. Kadınlar, çocuklarına bakmak için çalışma
hayatından uzaklaşabilmektedir. Türkiye Büyük Millet Meclisinin komisyon raporlarında da çocuk bakımına ilişkin açıklamalar yer almaktadır. İlgili raporda çocuk bakımının aynı zamanda toplumsal bir sorumluluk olduğu belirtilmiştir. Dolayısıyla devletin de üstlenmesi gereken bir sorumluluk olduğuna yer verilmiştir. Buna rağmen analık sebebiyle kıdem tazminatı ödenmesine dair bir düzenleme yapılmamıştır. Dolayısıyla çocuğa bakmak için işten ayrılan işçiye kıdem tazminatı ödenmeyecektir. Bu konuda düzenleme getiren ülkelere bakıldığında Avusturya karşımıza çıkmaktadır. Avusturya hukuki düzenlemelerinde çocuk bakımı ve evlat edinme sebebiyle iş sözleşmesi feshinde tazminat hakkı yer almaktadır. Her ne kadar kadını koruyucu düzenlemeler getirilmiş olsa da yetersiz kalmaktadır. Bunun sebebi düzenlemelerin işçinin işe geri döneceği dikkate alınarak hazırlanmış olmasıdır.
Çocuk Bakmak İçin İşten Ayrılma Dilekçesi
… İnsan Kaynakları Müdürlüğüne,
İSTİFA EDEN :
ADRESİ :
İŞVEREN:
ADRESİ:
İş yerinizde …/…/… tarihinden itibaren çalışmaktayım. Ücretim net … TL’dir. İki çocuk
sahibiyim. İddiama ilişkin aile nüfus kayıt örneğini dilekçemin ekinde sunmaktayım. …/…/…
– …/…/… tarihleri itibariyle çocuğumun bakımı için gereken izin haklarımı kullanmış
bulunmaktayım. Her ne kadar şirketiniz tarafından ailevi sorumluluklarıma ilişkin imkanlar
yaratılmış olsa da yeterli gelmemektedir. Ailede, eşimin de çalışması sebebiyle, çocuklar ile
ilgilenecek kimse bulunmamaktadır. Eşimin çalışma hayatını doğrular nitelikte belgeyi de
dilekçe ekinde sunmaktayım. Dilekçe ekinde yer alan belgelerde de belirtildiği üzere çocuklar
için yardım alacak maddiyata sahip bulunmamaktayız. Bu sebeple iş akdimi feshetme
zorunluluğum hasıl olmuştur.
Sonuç olarak yukarıda belirttiğim sebepler ile iş akdini feshettiğimi tarafınıza bildiririm.
Ayrıca fazla mesai ücretimin, bakiye ücret alacağımın ve diğer tüm işçilik alacaklarımın
karşılığının faiziyle birlikte hesaplanarak sizdeki maaş hesabıma yatırılmasını talep
etmekteyim.
Gereğinin yapılmasını arz ederim. …/…/… Ad Soyad
( T.C. Kimlik Numarası)
İmza
İşyerinde Kreş Zorunluluğu
İş yerinde kreş zorunluluğu, Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik ile düzenlenmiştir. İlgili yönetmeliğin 13. maddesinde oda ve yurt açma yükümlülüğü hüküm altına alınmıştır. Yaşları ve medeni halleri fark etmeksizin yüz ile yüz elli kişi kadar kadın çalışanı bulunan iş yerleri için bu zorunluluk getirilmiştir. Bu işverenler, emziren çalışanların çocuklarını emzirebilmesi için emzirme odası kurmakla yükümlüdür. Kurulacak olan emzirme odası, çalışma yerlerinden ayrı ve iş yerine en çok iki yüz elli metre uzaklıkta olmalıdır. İş yerinde kreş zorunluluğu düzenlemesi, ilgili maddenin ikinci fıkrasında düzenlenmiştir. Yine medeni halleri ve yaşları fark etmeksizin yüz elli kişiden fazla kadın çalışanı bulunan işverenler, yükümlü kılınmıştır. İşverenler, altı yaşına kadar olan çocukların bırakılması bakım ve emzirilmesi için yurt kurmakla yükümlüdür. Kurulacak olan yurt, çalışma yerlerinden ayrı ve iş yerine yakın yerde kurulmalıdır. Kurulan bakım yurdu, iş yerine iki yüz elli metreden uzak ise ulaşımı sağlamak da işverenin yükümlülüğü altındadır.
Fabrikalarda Kreş Zorunluluğu
Fabrikalarda kreş zorunluluğu, Gebe ve Emziren Kadınların Çalıştırma Şartlarına İlişkin Yönetmelik ile yer almaktadır. İlgili yönetmeliğin 13. Maddesinde kreş zorunluluğu hüküm altına alınmıştır. Bu zorunluluk, yüz elliden fazla kadın çalışan olan yerler için getirilmiştir. Gerekli şartlar sağlandığında kreşlerin kurulmasında dikkat edilmesi gereken hususlar bulunmaktadır. Yönetmelik ile belirlenen bu kriterler, aşağıdaki şekilde belirtilebilir:
- Bodrum katında ve doğrudan açık havaya açılmayan yerlerde kurulamaz.
- Pencereler doğrudan güneş ışığı almalıdır.
- İlgili çalışanların en az yüzde onu oranında yatak, gözlem odası ve bir emzirme yeri bulunmalıdır.
- Çocukların bulundurulacağı alanlar hava ve bol ışık alır halde olmalıdır.
- Taban, çocuk sağlığına zararsız ve kolay temizlenir malzeme ile döşenmelidir.
- Duvar ve bölmeler kolay temizlenebilir madde ile boyanmalıdır.
- Oda ve eşyaların toz tutmayacak şekilde düz ve basit olması gerekir.
- Çocuk karyola ve komodinleri sağlığa uygun ve ayarlanabilir nitelikte korkuluğa sahip olmalıdır.
- Yeterli büyüklükte bahçe bulunmalıdır.
- Çocukların dinlenme ve oyunları için yeterli araç gereçler bulunmalıdır.
- Yeterli sayıda lavabo ve banyo bulunmalıdır.
- Mama ve yiyecek hazırlama gibi işlemlerde kullanılan araç gereçlerin temizlenmesi için gerekli alanlar bulunmalıdır.
- Yatak odalarından ayrı ve gerekli dolap, kapları içeren bez değiştirme odaları bulunmalıdır.
Kreş Olmadığı İçin İşten Ayrılma Yargıtay Kararları
- Yargıtay 9. HD. , 2015/17148 E. , 2017/ 18828 K.
Davacı, Yönetmelik ile belirlenen iş yerinde kreş ve emzirme odası bulunması
yükümlülüğüne uyulmadığı gerekçesi ile istifa etmiştir. İlk derece mahkemesi, Yönetmelik
hükmünü dikkate alarak davacı feshini haklı kabul etmiştir. Yargıtay, Yönetmelik ile
belirlenen yükümlülüğün doğabilmesi için kadın çalışan düzeyinin belirli bir sayıya ulaşması
gerektiğini belirtmiştir. Bu eksik araştırmayı, bozma sebebi saymıştır. - Yargıtay 9. HD. , 2015/5175 E. , 2016/19971 K.
Davacı, kreş bulunmaması hususunu da içerecek şekilde çeşitli talepler ileri sürerek iş akdi
fesih ihbarında bulunmuştur. İşveren tarafından bu sebepler kabul edilmeyerek istifa
sayılmıştır. Bahsedilen iddialarda bulunan davacı işten çıkarıldığının ileri sürerek kıdem ve
ihbar tazminatı alacağını talep etmektedir. Yerel mahkeme ise kreş temininin
gerçekleştirilmemesini istifa olarak değerlendirmiştir. Bu sebeple davayı reddetmiştir. Temyiz
edilen kararda Yargıtay, İş Kanunu’ndaki haklı nedenle fesih hallerine atıf yapmıştır. Çalışma
şartlarının uygulanmaması, haklı fesih nedenleri arasındadır. Bahsedilen iş yerinin de
Yönetmelik ile belirlenen kreş açma yükümlülüğü bulunmaktadır. Bu sebeple kreş olmaması
nedeniyle iş sözleşmesi haklı nedenle fesih hakkına tabidir. - Yargıtay 9. HD. , 2015/14935 E. , 2018/8317 K.
Somut olayda davacının iş yerinde kreş bulunmaması sebebiyle mağduriyeti bulunmaktadır.
Bu sebeple iş akdini feshetmiştir. İş akdinin feshedilmesi sebebiyle hak ettiği kıdem
tazminatını talep etmiştir. Yerel mahkeme kararında davacının fesih bildirimi, istifa
hükmünde sayılmıştır. Yerel mahkeme bu kararını verirken feshe imkan veren gerekçeler
arasında iş yerinde kreş bulunmamasının sayılmadığını belirtmiştir. Dolayısıyla yerel
mahkeme kararına göre herhangi bir kıdem ve ihbar tazminatı talep edilemeyecektir.
Yargıtay, ilk derece mahkemesi kararını bozmuştur. Kararında Yönetmelik ile işverenin kreş
açma zorunluluğu bulunduğunu belirtmiştir. İşverenin bu yükümlülüğünü yerine
getirememesi halinde işçinin haklı nedenle fesih hakkı bulunmaktadır. Dolayısıyla kıdem ve
ihbar tazminatına hükmedilmesi gerekmektedir.
Sıkça Sorulan Sorular
- Kreş Hakkı Nedir? Kreş hakkı, yüz elliden fazla kadın işçi bulunan iş yerlerinde çalışanların sahip olduğu bir haktır. Kreş hakkı kapsamında, altı yaşa kadar çocuklar iş yerlerinde bulunan kreşlere bırakılabilmektedir. Açılacak olan kreşlerde emziren işçiler, çocuklarını emzirebilecektir. Kreşler, çalışma yerlerinden ayrı ve iş yerine yakın bir yere açılmalıdır.
- Çalışan Anne İşten Ayrılırsa Tazminat Alabilir Mi? Çalışan annenin işten ayrılması mümkündür. Ayrılması sonucunda tazminat alabilmesi için İş Kanunu’nda yer alan hallerden birinin gerçekleşmesi gerekir. Haklı nedenle fesih durumlarında tazminat alınabilir. Bununla beraber dikkat edilmelidir ki çocuk bakımı sebebiyle işten ayrılma, haklı neden sayılmamaktadır. Bu sebeple annenin tazminat alabilmesi mümkün olmamaktadır.
- Şirketler Kreş Yardımı Yapmak Zorunda Mı? Şirketler, kadın çalışanları belirli sayıyı aştığı takdirde kreş yardımında bulunmakla yükümlü tutulmuştur. İşverenler yükümlülüğünü, yetkilendirilmiş yurtlarla anlaşarak da yerine getirebilirler. Şirketler kreş yardımı yükümlülüklerini yerine getirirken vergi ve prim istisnalarından da yararlanmaktadırlar. Böylece hem çalışanlara hem de işverenlere yönelik düzenlemelerle çalışma hayatında denge kurulmaya sağlanmıştır.
