Değer Kaybı Zamanaşımı

Değer kaybı zamanaşımı 2023 konusunda izmir Trafik Kazası Tazminat Avukatı olarak hazırladığımız makalemizle sizlerle birlikteyiz. Araç değer kaybı davasında talep edilen tazminat, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun genel hükümler kısmında düzenleme altına alınmış bulunan haksız fiile ilişkin hükümler çerçevesinde istenebilmektedir.

Değer Kaybı Zamanaşımı Süresi 2023

İlgili hükümlere göre Türk Borçlar Kanunu’nun 49. maddesine göre: Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür. Aynı kanunun 51. maddesinde de tazminata ilişkin olarak şu düzenlemeye yer verilmiştir: Hâkim, tazminatın kapsamını ve ödenme biçimini, durumun gereğini ve özellikle kusurun ağırlığını göz önüne alarak belirler. Söz konusu hükümlerden de anlaşılacağı üzere kusura ve hukuka aykırı bir fiille (haksız fiil) başkasına zarar verene karşı zarar gören, zararını ve zarar verenin kusurunu ispat etmek suretiyle tazminat talebinde bulunabilecektir.

Değer kaybı davası söz konusu hükümlere dayanak gösterilmek suretiyle açılmalıdır. Değer kaybı davasının dayanağını 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun genel hükümlerinde düzenlenmiş bulunan haksız fiile ilişkin maddeler oluşturduğundan, bu dava bakımından geçerli olacak zamanaşımı süresi de aynı kanun hükümleri dikkate alınarak tespit edilmelidir.

Buna göre Türk Borçlar Kanunu’nun 72. maddesine göre: Tazminat istemi, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yılın ve herhâlde fiilin işlendiği tarihten başlayarak on yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrar. Ancak, tazminat ceza kanunlarının daha uzun bir zamanaşımı öngördüğü cezayı gerektiren bir fiilden doğmuşsa, bu zamanaşımı uygulanır.

Bu hükümden de anlaşılacağı üzere tazminat alacaklısı olan davacı zararı ve tazminatı ödemekle yükümlü olanı öğrendiği tarihten itibaren başlamak suretiyle iki yıl ve herhalde haksız fiilin işlendiği tarihten itibaren on yılın geçmesiyle değer kaybı zamanaşımı süresi dolmuş olacaktır.

Değer kaybı sebebi eylem aynı zamanda bir suç teşkil ediyor ise kanunda belirtildiği gibi ceza hukukunda ilgili suça konu eylem için getirilmiş zamanaşımı süresi uygulanır. Bu husus aynı zamanda borçlar kanununa göre özel kanun niteliğinde olan 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 109. maddesinde şu şekilde hüküm altına alınmıştır: Motorlu araç kazalarından doğan maddi zararların tazminine ilişkin talepler, zarar görenin, zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yıl ve herhalde, kaza gününden başlayarak on yıl içinde zamanaşımına uğrar. Sigorta şirketine yöneltilecek olandeğer kaybı davaları sigorta Asliye Ticaret Mahkemesinde ve Sigorta Tahkim Komisyonunda açılabilir. Her iki yargılama yolu için de değer kaybı zamanaşımı süresi aynıdır.

Değer Kaybı Geriye Dönük Kaç Yıl?

Değer kaybı davası, zarara uğrayan kişinin zararı ve de tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten itibaren iki yıl ve herhalde on yıl içerisinde açılması gerekecektir. Buna göre örneğin 15/12/2020 tarihinde bir kaza gerçekleşmiş, lakin söz konusu kaza nedeniyle zarara uğrayan taraf tazminat yükümlüsünü 30/12/2020 tarihinde öğrenmiş olursa, dava açma hakkı 30/12/2022 tarihine kadar devam edecektir.

Zarar gören tarafın bu tarihten sonra dava açması durumunda davalı tarafın zamanaşımı definde bulunması halinde dava zamanaşımının dolmuş olması sebebiyle ret ile sonuçlanacaktır. Bir başka örnekte ise: 15/01/2012 tarihinde gerçekleşmiş bir kaza sonucunda zarara uğrayan taraf, tazminat yükümlüsünü 16/01/2022 tarihinde öğrenmiş olsa dahi, 10 yıllık değer kaybı zamanaşımı süresi dolmuş olduğundan açacağı davada karşı tarafın değer kaybı zamanaşımı definde bulunması halinde dava ret ile sonuçlanacaktır.

Bu açıdan tarafların dava açmak istemeleri durumunda bahsetmiş olduğumuz sürelere uygun şekilde hareket etmeleri oldukça önem taşımaktadır. Dava ve sigorta tahkim komisyonuna değer kaybı başvuru yolu ile kişiler tazminat haklarını geçmişe dönük olarak alabilirler. 

Araç Değer Kaybı Ne Zaman İstenir?

Araç değer kaybı davası açılabilmesi belli işlemler yapılması koşuluna bağlı kılınmıştır. Buna göre kişinin başından geçmiş olan bir kaza neticesinde, kazada kusuru bulunan tarafın aracını sigortalattığı (zorunlu trafik sigortası) sigorta şirketinden zararını talep etmeden doğrudan dava açabilmesi mümkün gözükmemektedir. Zira kişinin uğradığı zararı öncelikle ilgili sigorta kuruluşundan talep etmesi zorunludur. İlgili sigorta kuruluşunun uğranılan zararı tamamıyla karşılaması durumunda, artık kişinin dava açmakta hukuki yararı bulunmayacağından dava açması mümkün olamayacaktır.

İlgili sigorta kuruluşunun yazılı talep tarihinden itibaren on beş gün içinde zarara uğrayan tarafın talebine cevap vermemesi ya da verdiği cevabın zarara uğrayan tarafın zararını karşılayabilecek mahiyette olmaması (kişiyi maddi açıdan tatmin etmemesi) halinde kişi, dava yoluna başvuru hakkını kazanır. Bu açıdan zarara uğrayan taraf öncelikle yukarıda belirtmiş olduğumuz değer kaybı şartları yerine getirmeli bundan sonra dava açma yoluna gitmelidir.

Araç değer kaybı tazminatı gerçekleşen trafik kazası sonucunda zarara uğrayan tarafın zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten itibaren istenebilir hale gelir. Lakin kanun koyucu burada bir değer kaybı zamanaşımı süresi öngörmüştür. Buna göre zarar görenin değer kaybı davasını açma hakkı zararı ve tazminat sorumlusunu öğrenmesi tarihinden itibaren iki yıl ve herhalde on yıl içerisinde son bulur. Mağdur kişilerin kaza yapan aracı satmaları halinde değer kaybı alacağı hakları devir olmaz. Yargıtay kararlarında devri yapılmış araçlar için de araç değer kaybı talep edileceğine karar vermiştir. Devri yapılmış araçlar için de kanunda belirtilen değer kaybı zamanaşımı süreleri geçerlidir.

Araç Değer Kaybı Zamanaşımı Yargıtay  

Araç değer kaybı, kazalar sonucunda ortaya çıkar. Kaza sonucunda hasara uğrayan aracın piyasa değeri düşer. Bu değer düşmesinin sebebi araçtaki onarım ve parça değişimi gibi işlemler olabilir. Araç, ikinci el piyasasında kaza öncesindeki fiyatına nazaran değer kaybetmiştir.  

Araçta değer kaybını meydana getiren fiil, haksız bir fiil ise zamanaşımı Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenmiştir. Türk Borçlar Kanunu’nun 72.maddesi, tazminattaki genel zamanaşımı hükmüdür. Bu hükme göre zarar görenin tazminat istemi iki ve on yıllık sürelere tâbi tutulmuştur. Zarar gören, zararı ve zarar yükümlüsünü öğrenmesinden itibaren iki yıl içinde talepte bulunabilecektir. Aynı zamanda fiilin işlenmesinden itibaren on yıl içinde bu tazminat istemi ileri sürülmüş olmalıdır. Fiilin, ceza hukukunu da ilgilendirmesi durumunda Türk Ceza Kanunu’nda öngörülen zamanaşımı süreleri uygulanacaktır. 

Karayolları Trafik Kanunu’nda maddi hasarlara ilişkin zamanaşımı hükmüne yer verilmiştir. Karayolları Trafik Kanunu’nun 109. maddesi bu zamanaşımı suresini düzenlemektedir. Bu hükme göre de zamanaşımı, zarar ve zarar yükümlüsünü öğrenmeden itibaren iki yıl ve her halde kaza gününden itibaren on yıl geçmesiyle dolar.  

Yargıtay da ceza hukukunu ilgilendiren bir durum olmadığında iki ve on yıllık süreleri dikkate almaktadır. Yargıtay 17. Hukuk Dairesi’nin 2016/7239 Esas, 2017/8442 Karar sayılı kararında araç kazası sonucundaki tazminat talebinin zamanaşımı süresi belirtilmiştir. Yargıtay, kararında maddi hasar söz konusu olduğundan ceza hukuku zamanaşımı sürelerinin uygulanmayacağını belirtmiştir. Türk Borçlar Kanunu’na göre özel kanun hükmünde olan Karayolları Trafik Kanunu’na ilişkin iki ve on yıllık sürelere atıf yapmıştır. 

Değer Kaybı Sigorta Şirketine Başvuru Zamanaşımını Keser Mi?

Araçta değer kaybı meydana gelmesi sebebiyle tazminat talebi için direkt olarak dava açılamaz. Bu husus, Karayolları Trafik Kanunu’nun 97. maddesinde düzenlenmiştir. Hükme göre zarar gören, ilgili sigorta kuruluşuna yazılı olarak başvuruda bulunmalıdır. Sigorta kuruluşu on beş gün içinde başvuruyu yazılı olarak cevaplamazsa zarar gören dava açma veya tahkime başvurma hakkına sahip olacaktır. Sigorta kuruluşunun cevabı, zarar görenin talebini karşılamadığı durumlarda da zarar görenin dava ve tahkim yoluna başvurma hakkı bulunmaktadır.

Araçtaki değer kaybı sebebiyle tazminat taleplerinde sigorta kuruluşuna başvuru, zamanaşımı süresini durduracaktır. Bunun sebebi dava açmadan önce sigorta kuruluşuna başvurunun zorunlu olmasıdır. Zarar gören taraf, dava veya tahkim hakkını kullanabilmek için sigorta şirketine başvurmak zorundadır. Ayrıca şirketten gelecek yazılı cevap için on beş güne kadar bekleme zorunluluğu bulunmaktadır. Ancak şirketten on beş gün içerisinde cevap gelmemesi ya da cevabın talebi karşılamaması halinde dava açılabilecektir. Beklenmesi gereken on beş günlük sürenin, zarar görene hak kaybı yaşatmaması amacıyla zamanaşımı duracaktır. Bu sebeplerle sigorta şirketine başvurulması bir zorunluluk teşkil ettiğinden zarar gören tarafın dava açabilme süresi bu süre içerisinde işlemeyecektir.

Değer Kaybı Kaç Yıl Geçerli?

Araç değer kaybı kaynaklı talepler, zamanaşımı sürelerine bağlanmıştır.  Türk Borçlar Kanunu’nda öngörülen genel zamanaşımında değer kaybı için tazminat talebi süresi, zararın ve zarar yükümlüsünün öğrenilmesinden başlar. Sürenin bu tarihte başlaması, zarar ve yükümlü ne zaman öğrenilirse o tarihten itibaren iki yıl süre verilmiş olması anlamına gelmez. Kanunda bir üst süre de öngörülmüştür. Bu süre, fiilin meydana gelmesinden itibaren on yıldır.

Yani araçta değer kaybı yaşatacak, örneğin kaza, olayın on yıl içerisinde öğrenilmiş olması gerekir. Ayrıca sadece zararın öğrenilmesi yeterli değildir. Zamanaşımı süresinin başlayabilmesi için zarar yükümlüsünün de öğrenilmiş olması gerekir. Kazanın meydana gelme tarihinden itibaren on yıl geçmiş fakat zarar gören zararın yükümlüsünü veya zararı öğrenememiş ise tazminat talep etme hakkı zamanaşımına uğrar. Davalı taraf, zamanaşımı def’inde bulunur. Davanın zamanaşımı nedeniyle reddine karar verilir.

Yargıtay 17. Hukuk Dairesi’nin 2016/16483 Esas, 2017/8457 Karar sayılı kararı, değer kaybı tazminat talebinin geçerlilik süresiyle ilgili emsal karardır. Somut olayda, kazaya karışan sürücüler arasında kaza tarihinde maddi hasarlı trafik kazası tespit raporu düzenlenmiştir. Bu durumda araç değer kaybı talebinde bulunan sürücü, kaza tarihinde( 05.05.2012)  zararı ve zarar yükümlüsünü öğrenmiş bulunmaktadır. Dava, 12.09.2014 tarihinde açılmıştır. Bu durumda öngörülen iki yıllık zamanaşımı süresi geçirilmiştir. Bu sebeple davanın zamanaşımı nedeniyle reddine karar verilmelidir.

Değer Kaybı Kaç Yaşındaki Araçlar İçin Geçerli?

Araç değer kaybı sebebiyle tazminat taleplerinde aracın yaşıyla ilgili bir şart bulunmamaktadır. Aracın yaşının az veya çok olması, araçtaki değer kaybından dolayı tazminat talep etme hakkını etkilemez. Aracın yaşının etkileyebileceği husus, araç değer kaybının miktarıdır.

Değer kaybı belirlenirken aracın marka model gibi özelliklerinin yanında yaşı da dikkate alınır. Bu sebeple aracın yaşı, belirlenecek değer kaybı miktarını etkileyecektir. Örneğin aracın yaşı ilerledikçe araç değer kaybı düşük oranda çıkabilmektedir. Dolayısıyla aracın yaşı sebebiyle tazminat talebinin ileri sürülebilmesinde değil tazminatın miktarında farklılık ortaya çıkacaktır. Yargıtay; kararlarında aracın yaş, model marka gibi özelliklerinin yeterince incelenmiş olmasına önem vermektedir. Yeterli inceleme yapılmadan hazırlanan bilirkişi raporunun hüküm vermeye yeterli olmayacağını belirtir. Yargıtay 17.Hukuk Dairesi’nin 2016/966 Esas, 2016/5728 Karar sayılı kararı bu konuda emsal karar niteliği taşır. Bilirkişi raporundaki eksik incelemenin hüküm kurmaya yetersiz oluşundan bahsetmiştir. Yargıtay bu kararında, hükmü bozma sebeplerinden biri olarak eksik bilirkişi incelemesini göstermiştir. Dolayısıyla aracın yaşı dikkate alınmaksızın bilirkişi raporu hazırlanması, dava seyrini riskli hale getirecektir.